Kırmızı bülten kavramına geçmeden önce, “İnterpol” kavramını açıklamak daha doğru olacaktır. İnterpol, bir diğer adı ile Uluslararası Kriminal Polis Teşkilatı, 1923 yılında uluslararası polis teşkilatları iş birliğini sağlamak amacıyla kurulmuş olup, temel amacı Tüm Kriminal Polis Birimleri arasında, değişik ülkelerdeki yasalar çerçevesinde, İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi ışığı altında, karşılıklı olarak en geniş düzeyde yardımlaşmayı sağlamak ve adi suçların önlenmesi ile bastırılmasına katkıda bulunacak kuruluşlar teşkil etmek ve bunları geliştirmektir. Şu anda 190 üye ülkeye sahip olmakla birlikte, teşkilat merkezi Fransa’nın Lyon kentindedir. Türkiye Emniyet Genel Müdürlüğü, 1930 yılından itibaren İnterpol üyesidir.
Sanılanın aksine İnterpol, icrai bir kuruluş olmayıp; yalnızca yerel polis teşkilatları arasında koordinasyon sağlayan ülkelerden bağımsız bir kuruluş niteliğindedir.
İnterpol’ün kırmızı bülten dışında, muhtelif amaçlar taşıyan mavi, siyah, yeşil, mor ve turuncu renkli bültenleri ile “Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi Özel Bülteni” de bulunmaktadır.
Kırmızı Bülten Nedir?
Kırmızı bülten kavramı en basit tabir ile, İnterpol tarafından çıkartılan uluslararası nitelikte yakalama emridir. Suç şüphesi altındaki kimselerin yahut mahkumların, bir diğer ifade ile kovuşturma yahut soruşturma sürecinde şüpheli yahut sanık sıfatına haiz kimseler ile yürütülen kovuşturma neticesinde mahkumiyetine karar verilen kimselerin, bulunduğu yerde yakalanmak suretiyle ilgili adli makamlara teslim edilmesi amacını taşımaktadır.
Önemle belirtmek gerekir ki, bahis konusu kırmızı bültenin uluslararası anlamda hukuki yaptırım gücü bulunmamaktadır. Bir diğer ifade ile, kırmızı bülten ile aranan şüpheli/sanık/mahkumun, yakalanması halinde ilgili ülkeye iadesi kararı, münhasıran iadesi istenen ülkenin tasarrufundadır. Bu noktada, muhatap ülkenin iade hususunda ikna edilmesi gerekmektedir. Bununla birlikte ülkeler arasında teamül gereği, ikili ilişkilerle kırmızı bültene işlerlik kazandırma amacı bulunmaktadır.
Kırmızı bültende suçlu yahut şüpheliye ait kimlik bilgileri, işlediği iddia olunan suç türü, mevcudiyeti halinde fotoğraf ve parmak izi ile verilebilecek ceza üst sınırı ve zamanaşımı gibi bilgiler yer almaktadır.
Çıkarılan kırmızı bültenin geçerlilik süresi beş yıldır. Her beş yıl sonunda yenilenmesi üye ülkenin talebine bağlıdır.
Kırmızı Bülten Nasıl Çıkartılır?
Öncelikle kırmızı bülten çıkartılması için şüpheli, sanık yahut mahkum hakkında soruşturma yahut kovuşturma makamınca verilen usulüne uygun yakalama kararı, Adalet Bakanlığı’na bildirilmelidir. Yapılan bildirimi müteakip, bildirimi değerlendiren Adalet Bakanlığı bünyesindeki Uluslararası Hukuk ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü, kırmızı bülten çıkarılmasını uygun görmesi halinde somut durumu Emniyet Genel Müdürlüğü İnterpol Daire Başkanlığı’na bildirmektedir. Devam eden süreçte, EGM İnterpol Daire Başkanlığı resmi prosedürleri tamamlayarak talebi Fransa’da bulunan kuruluş merkezine iletmektedir. İletilen talep İnterpol tüzüğüne uygun olması ve diğer yasal koşulları sağlaması halinde İnterpol Genel Sekreterliği’nce yayınlanmaktadır.
Şüpheli yahut sanık için kırmızı bültene başvurulabilmesi için, mahkeme yahut savcılık makamınca çıkarılan yakalama kararının tutuklamaya yönelik olması gerekmektedir.
İade Prosedürü
Kırmızı bülten yayınlanması neticesinde, yakalanan şahsın talep eden ülkeye iadesi prosedürü, her ülkenin kendi iç düzenlemeleri (mevzuatı) kapsamında değişkenlik göstermektedir.
Türk Hukuk Sistemi kapsamında iade işlemlerinin usulünden bahsetmek gerekirse, kişinin yakalandığı yer Cumhuriyet Başsavcılığı‘nca yapılacak talep doğrultusunda ilgili yer Ağır Ceza Mahkemesi’nce iade hususunda karar verilir. Kişinin bulunduğu yer belli değilse, Ankara Ağır Ceza Mahkemesi yetkilidir.
Ağır Ceza Mahkemesi’nce iade talebinin kabul edilebilir olduğuna karar verilmesi halinde, kararın yerine getirilmesi İçişleri Bakanlığı ve Dışişleri Bakanlığı’nın görüşü alınmak suretiyle Adalet Bakanı’nın teklifi ve Cumhurbaşkanı’nın onayına bağlıdır. Karar, Adalet Bakanlığı’nca talep eden devlete ve talep edilen kişiye bildirilir.
İadesine karar verilen kişinin, talep eden devlet makamları ile kararlaştırılan tarihte, talep eden devlet tarafından haklı bir neden olmaksızın teslim alınmaması hâlinde, bu tarihten itibaren otuz gün sonra mahkemece kişi hakkında verilen koruma tedbirleri kaldırılır.
İade şartları kapsamında ise yine ülkelerin iç düzenlemelerine göre değişkenlik göstermekle birlikte, üye ülkelerin benimsediği genel prensipler (Türkiye iade şartları düzenlemelerine paralel olarak), şahsın talep edilen ülke vatandaşı olmaması, isnat edilen eylemin düşünce suçu-siyasi suç-askeri suç olmaması, isnat edilen eylemin talep edilen ülkede suç niteliğinde olmaması, iade talebine konu eylemin iade talep edilen ülkede ölüm cezası yahut insan onuruyla bağdaşmayan cezaya sebebiyet verecek olması olarak sıralanabilir.
Kırmızı Bülten Nasıl Kaldırılır?
Kırmızı bültenin ve İnterpol’ün niteliği gereği, kırmızı bülten kapsamında aranan kimseler her zaman suçlu olmayabilir. Yahut bu kimseler suçlu olsalar dahi, kimi zaman talep eden ülkeye iade edilmemesi gerekebilir. Bu ve benzeri durumlarda, İnterpol aramasını kaldırma için başvuru yapılabilir.
İnterpol aramasının (kırmızı bülten) kaldırılması için başvuru, yine İnterpol’e yapılmalıdır. Başvuru kapsamında İnterpol aramasının hukuki zemini, isnat edilen eylemlerin açıklamaları, dayanak belgeler, hukuki savunma, iade halinde meydana gelecek/gelebilecek hukuka aykırılıklar detaylıca açıklanmalıdır.
İnterpol araması kaldırma işlemi için 4 dilde (İngilizce, Fransızca, Arapça, İspanyolca) başvuru yapılabilmektedir.
Yapılan başvuruya ilişkin ilk inceleme raportör tarafından yapılarak, başvuruda eksiklik olması halinde başvurucuya eksiklik bildirilir. Eksiksiz başvuru halinde talep, başvuruya ilişkin rapor ile birlikte sekreterliğe sunulur. Akabinde sekreterlik kurumunca bütünüyle inceleme yapılarak nihai karar verilir.
İnterpol aramasının kaldırılması, kişinin iç hukukta suçlu yahut aranan kişi olmasını etkilemez.
Kırmızı bülten yayınlanma sürecinin, çoğunlukla uzun olması sebebiyle, özellikle ivedi durumlarda iade amacıyla uluslararası düzeyde arattırılmasına karar verilen sanık yahut hükümlüler hakkında Kırmızı Bülten çıkarılıncaya kadar geçecek süreç içerisinde, iade amacıyla arattırılmasını sağlamak amacıyla, yerel yahut bölge İnterpol Milli Merkez Birimlerine dağıtımlı olarak yazılan mesaj türü Difüzyon olarak adlandırılmaktadır.
Difüzyon mesajının geçerlilik süresi, kırmızı bültende olduğu gibi 5 yıldır. Üye ülkenin talebi halinde, sürenin dolması halinde bu süre uzatılabilir.
